အခြားအမည်များ/အမျိုးအစားအများ- သန္ဓေသားလောင်း ကင်ဆာ၊ ဥနှစ် အိတ်အကျိတ်၊ ဂါမင်နိုမာ (germinoma)၊ တာရယ်တိုမာ (teratoma)၊ မျိုးစေ့ဆဲလ်ရောအကျိတ်၊ endodermal sinus အကျိတ်
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်တွေဟာ မျိုးပွားစနစ်ရဲ့ဆဲလ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးသားများမှာ သုတ်ဆဲလ်များ သို့မဟုတ် အမျိုးသမီးများမှာ မျိုးဥဆဲလ်များအဖြစ် ဖွံ့ဖြိုးလာကြတဲ့ ဆဲလ်များဖြစ်ပါတယ်။ ကလေးဟာ မိခင်ထဲမှာ ကြီးထွားလာသည်နှင့် အမျှ မျိုးစေ့ဆဲလ်များသည်လဲ အလွန်စောစီးစွာ ဖွံ့ဖြိုးလာကြပါတယ်။
တစ်ခါတစ်ရံမှာ မျိုးစေ့ဆဲလ်တွေဟာ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ် (GCT) လို့ခေါ်တဲ့ အကျိတ်တွေကို ဖွဲ့စည်းပါတယ်။ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်တွေဟာ အန္တရာယ်မရှိ(ကင်ဆာမဟုတ်) နိုင်သလို အန္တရာယ်ရှိ (ကင်ဆာဟုတ်)တာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
မျိုးစေ့ဆဲလ်တွေဟာ သန္ဓေသားဖွံ့ဖြိုးမှုမှာ အလွန်စောစီးစွာ စတင်ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးလာတာကြောင့် ဆဲလ်တွေဟာ တစ်ခါတစ်ရံမှာ ဝှေးစေ့ သို့မဟုတ် ဥအိမ်ထက် တခြားနေရာတွေကို သွားနိုင်ပါတယ်။ မျိုးစေ့အကျိတ်တွေဖြစ်ပွားနိုင်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အပိုင်းအမျိုးမျိုးကတော့-
ဦးခေါင်းရိုးပြင်ပဆဲလ်အကျိတ်များဟာ ဦးနှောက်ရဲ့အပြင်ဘက်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တဲ့မျိုးစေ့အကျိတ်များအားလုံးဖြစ်ပါတယ်။ပုံမှန်အားဖြင့်ဦးခေါင်းရိုးပြင်မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်တွေဟာ မျိုးပွားအင်္ဂါတွေ (ဥအိမ် သို့မဟုတ် ဝှေးစေ့) မှာ ဖွဲ့စည်းတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတွေကို မျိုးပွားမျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်များလို့ ခေါ်ဆိုပါတယ်။
မျိုးစေ့ဆဲလ်တွေဟာ မျိုးပွားစနစ်ရဲ့ အပြင်ဘက်ကို သွားပြီး အကျိတ်များ ဖွဲ့စည်းနိုင်ပါတယ်။ သားအိမ်နဲ့ ဝှေးစေ့အပြင်ဘက်မှာဖြစ်ပွားတဲ့ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်တွေကို မျိုးပွားပြင်ဘက်မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်များလို့ ခေါ်ဆိုပါတယ်။ ကလေးဘဝက မျိုးစေ့ဆဲလ်တစ်ဝက်ခန့်လောက်ဟာ ဥအိမ်နဲ့ဝှေးစေ့အပြင်ဘက်တို့မှာ ဖြစ်ပွားပါတယ်။ ဒီအကျိတ်တွေဟာ ပုံမှန်အားဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်အလယ်မျဉ်း (ဗဟို) တစ်လျှောက်မှာ ကြီးထွားတာပါ။
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်တွေဟာ မွေးခါစက စပြီး သက်ကြီးပိုင်းထိ ဘယ်အရွယ်မှာမဆို ဖြစ်ပွားပါတယ်။ ကလေးလူနာတွေမှာတော့ ဖြစ်ပွားတတ်ဆုံး အရွယ်တွေက ငယ်ရွယ်တဲ့ကလေးများနဲ့ ၁၅ နှစ်ကနေ ၁၉ နှစ်ရှိ ဆယ်ကျော်သက်တွေမှာပါပဲ။ ဒီအကျိတ်တွေဟာ ၀ - ၁၈ နှစ်အကြားဖြစ်သော ကလေးဘဝ ကင်ဆာဖြစ်ပွားမှုများရဲ့ ၃ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ရှိပါတယ်။
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်နဲ့ ကလေးအချို့ကို ခွဲစိတ်မှု တစ်ခုတည်းနဲ့ ကုသနိုင်ပါတယ်။ မခွဲစိတ်ခင် အကျိတ်ရှုံ့စေဖို့ သို့မဟုတ် ပိုပြင်းထန်တဲ့ရောဂါအတွက် ခွဲစိတ်မှုအပြင်ကင်ဆာဆေးသွင်း ဓာတုကုထုံး ကိုသုံးနိုင်ပါတယ်။ အကျိတ်ကို ခွဲစိတ်မှုနဲ့ လုံးဝဖယ်ရှားနိုင်တယ်ဆိုရင် ကလေးတွေဟာ အပြည့်အဝပြန်ကောင်းလာနိုင်ခြေရှိပါတယ်။
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ် အမျိုးအစားအများကြီးရှိပါတယ်-
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်တွေဟာ ကလေးငယ်တွေနဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေမှာ အဖြစ်များဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ၁၅-၂၀ နှစ်အရွယ် ဆယ်ကျော်သက်တွေမှာ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ဖြစ်ပွားမှုဟာ မြင့်တက်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ဖြစ်ပွားရတဲ့အကြောင်းအရင်းကို အများအားဖြင့်မသိပါဘူး။ Klinefelter လက္ခဏာ၊ Swyer လက္ခဏာ နဲ့ Turner လက္ခဏာတွေအပါအဝင် အချို့ အမွေခံလက္ခဏာတွေဟာ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို မြင့်မားစေပါတယ်။
ကျောရိုးမကြီးအောက်ဘက်နဲ့မြီးညှောင့်ရိုးနေရာတွေမှာ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ဟာ မွေးခါစ ကလေးငယ်တွေနဲ့ ရင်ခွင်ပိုက်အရွယ်တွေထဲမှာမှ မိန်းကလေးတွေမှာပိုဖြစ်ပွားလေ့ရှိပါတယ်။ မွေးကင်းစကာလနောက်ပိုင်း မိန်းကလေးတွေမှာ ဥအိမ်ဟာ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ကြီးထွားလေ့အရှိဆုံးနေရာဖြစ်ပါတယ်။
ကလေးတွေမှာ အောက်ထိမဆင်းတဲ့ဝှေးစေ့ရှိခြင်းဟာ အဆိုပါဝှေးစေ့မှာ မျိုးပွားအင်္ဂါမျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ဖြစ်နိုင်ခြေကို မြင့်မားစေပါတယ်။
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ရဲ့လက္ခဏာများနဲ့ အကြိုလက္ခဏာတွေဟာ အကျိတ်ရဲ့အရွယ်အစားနဲ့ နေရာပေါ်မူတည်ပါတယ်။ ၎င်းလက္ခဏာတို့တွင် ပါဝင်သည်များမှာ-
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ကို အကဲဖြတ်မှုတွေပြုလုပ်ဖို့ စစ်ဆေးမှုပုံစံအမျိုးမျိုးကို သုံးပါတယ်။ ဒီမှာပါဝင်တာတွေကတော့-
ကလေးမျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်အဆင့်ခွဲခြားမှုဟာ အကျိတ်အမျိုးအစား၊ အကျိတ်တည်နေရာ၊ ရောဂါပျံ့နှံ့မှု နဲ့ ခွဲစိတ်မှုရလဒ်ပေါ်အခြေခံထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ယေဘုယျအားဖြင့် မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်အဆင့် ၄ မျိုးရှိပါတယ်။
အဆင့် | အကျိတ်ကုသမှု |
---|---|
အဆင့် ၁ | အကျိတ်ကို ခွဲစိတ်မှုနဲ့လုံးဝဖယ်ရှားနိုင်ပါတယ်။ |
အဆင့် ၂ | အကျိတ်ကိုခွဲစိတ်မှုနဲ့ ဖယ်ရှားပေမယ့် ဆဲလ်အသေးအမွှားလေးများကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ |
အဆင့် ၃ | ခွဲစိတ်မှုဟာ အကျိတ်ကိုလုံးဝ မဖယ်ရှားနိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် အနီးအနားတစ်ရှုးနဲ့ ပြန်ရည်ဖုများဆီ ရောဂါပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ ဖြစ်ပါတယ်။ |
<B>အဆင့် ၄</B> | အသည်း သို့မဟုတ် အဆုတ်လိုခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ တခြားအပိုင်းတွေဆီ အကျိတ်ဟာ ပျံ့နှံ့ခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ |
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်အမျိုးအစားတိုင်းဟာ အဆင့်ကို ဆုံးဖြတ်ရာမှာအသုံးပြုတဲ့ တိကျတဲ့အချက်ရှိပါတယ်။ အဆင့်ခွဲခြားခြင်းဟာ လူနာရဲ့ အသက်အရွယ်ပေါ်လည်း မူတည်နိုင်ပါတယ်။ ဆရာဝန်တွေဟာ ရောဂါအဆင့်ကို ခွဲခြားဖို့ ဆယ်ကျော်သက်အကြီးပိုင်းတွေမှာ လူကြီး စံနှုန်းကို သုံးနိုင်ပါတယ်။
ကင်ဆာကို အပြည့်အဝဖယ်ရှားနိုင်မှသာ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်အတွက် အလားအလာခန့်မှန်းချက်ဟာ အလွန်ကောင်းမွန်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဆင့် ၁ သို့မဟုတ် ၂ နဲ့ ကလေးတွေဟာ ကုသနိုင်နှုန်း ၉၀% ပိုမြင့်ပါတယ်။ ပိုမိုမြင့်တဲ့ရောဂါ (အဆင့် ၃ သို့မဟုတ် ၄) အတွက် ရှင်သန်နှုန်းဟာ ၈၀-၈၅% ရှိမယ်လို့ ခန့်မှန်းရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူနာတစ်ယောက်ရဲ့ကုသလို့ရနိုင်ခြေကို အကြောင်းအရင်းများစွာက လွှမ်းမိုးထားတာကြောင့် ဒီနှုန်းတွေဟာ ခန့်မှန်းခြေသာဖြစ်ပါတယ်။
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်အတွက် ခန့်မှန်းမှုကိုလွှမ်းမိုးထားတဲ့ အကြောင်းအရင်းတွေကတော့-
လူနာ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းဟာ ရောဂါစမ်းသပ်စဉ်မှာ ပျံ့နှံ့ခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ပျံ့ပွားမှုအဖြစ်များဆုံးနေရာဟာ အဆုတ်၊ အသည်းနဲ့ ပြန်ရည်ဖုများ ဖြစ်ပါတယ်။ ဦးနှောက်နဲ့ အရိုးကို မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ပျံ့နှံ့မှုက ဖြစ်ပွားလေ့မရှိပါဘူး။
မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ကုသမှုဟာ ကလေးရဲ့အသက်အရွယ်၊ အကျိတ်အမျိုးအစား၊ အကျိတ်တည်နေရာနဲ့ ရောဂါအဆင့်အပါအဝင် အကြောင်းအမျိုးမျိုးပေါ် မူတည်ပါတယ်။ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်အတွက် အဓိက ကုသမှုမှာ ခွဲစိတ်မှုနဲ့ ကင်ဆာဆေးသွင်းဓာတုကုထုံးဖြစ်ပါတယ်။
ကင်ဆာဆေးသွင်းဓာတုကုထုံး နဲ့/သို့မဟုတ် ခွဲစိတ်မှုက အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိတာကြောင့် ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံးကို သုံးလေ့မရှိပါဘူး။ ဒါပေမယ့်၊ မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်တွေဟာ ဓာတ်ရောင်ခြည်ကို တုံ့ပြန်တတ်ပြီး ပြန်ဖြစ်တဲ့ရောဂါနဲ့ ပိုတိုးလာတဲ့ရောဂါတွေမှာ သုံးနိုင်ပါတယ်။
ကုသမှုပြီးနောက် မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်ပြန်ဖြစ်ပွားမှုကို စောင့်ကြည့်ဖို့ အကျိတ်အမှတ်အသားများစောင့်ကြည့်ထိန်းချုပ်ခြင်း နဲ့ ပုံရိပ်ဖော်စစ်ဆေးမှု ခံယူခြင်းကို ပုံမှန်ပြုလုပ်ပါတယ်။
ရေရှည်ပြဿနာတွေဟာ တိကျတဲ့မျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်အမျိုးအစားနဲ့ လက်ခံရရှိတဲ့ကုသမှုအမျိုးအစားပေါ်မူတည်ပါတယ်။ မျိုးပွားအင်္ဂါမျိုးစေ့ဆဲလ်အကျိတ်နဲ့ကလေးတွေဟာ သားသမီးဖြစ်ထွန်းမှု (ကလေးရရှိမှု) သို့မဟုတ် ဟော်မုန်းလုပ်ဆောင်ချက်တွေမှာ ပြဿနာရှိနိုင်ပါတယ်။
အထွေထွေကျန်းမာရေးနှင့် ရောဂါ ကာကွယ်ခြင်းရန် ကင်ဆာရောဂါပျောက်ကင်းသူ အားလုံးသည် ကျန်းမာသော နေထိုင်မှုပုံစံနှင့် စားသောက်မှု အလေ့အထများကို မွေးမြူသင့်ပါသည်။ ထို့ပြင် မူလအစကတည်းက ပြသခဲ့သော ဆရာဝန်ထံတွင် ပုံမှန် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးမှုများနှင့် မ်းသပ်စစ်ဆေးမှုများကိုလည်း ဆက်လက် လုပ်ဆောင်သင့်ပါသည်။ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံး ပျံ့နှံ့ ၀ - ၁၈ နှစ်အကြားဖြစ်သော ကလေးဘဝ ကင်ဆာဆေးဓာတုကုထုံး သို့မဟုတ် ဓာတ်ရောင်ခြည်နဲ့ ကုသပြီး ရှင်သန်ခဲ့တဲ့ ကလေးကင်ဆာဝေဒနာရှင်တွေကို ကုထုံးရဲ့ စိုးရိမ်ဖွယ်ရာနှောင်းပိုင်းသက်ရောက်မှုတွေအတွက် အနည်းဆုံး တစ်နှစ် စောင့်ကြည့်သင့်ပါတယ်။
---
ပြန်လည်သုံးသပ်ခဲ့သည့်ရက်စွဲ- ဇွန်လ 2018