Li-Fraumeni ရောဂါလက္ခဏာစု (LFS) သည် ရှားပါးသည့်အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်ပြီး သက်ရောက်ခံရသည့်လူတွင် သူ/သူမ၏ သက်တမ်းအတွင်း၌ ကင်ဆာရောဂါ တစ်မျိုး သို့မဟုတ် ထိုထက်ပို၍ ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများသည်။ ၎င်းသည် ပုံမှန်အားဖြင့် မိသားစုဝင်တစ်ဦးထံမှ မျိုးရိုးလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။
LFS နှင့် ဆက်နွယ်သော အဖြစ်များသည့် ကင်ဆာများမှာ-
ဖြစ်ပွားမှုနည်းသော်လည်း Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုရှိသူများသည် အောက်ပါကင်ဆာအမျိုးအစားများကိုလည်း ဖြစ်ပွားနိုင်ပါသည်-
MD ဖြစ်သည့် Frederick Li နှင့် ဒေါက်တာ Joseph Fraumeni, Jr. တို့သည် ကလေးနှင့် မိသားစုဆိုင်ရာ ကင်ဆာရောဂါများ (မိသားစုများတွင်ဖြစ်သော ကင်ဆာရောဂါများ) အကြောင်းကို အမျိုးသားကင်ဆာအင်စတီကျူ့၌ လေ့လာစဉ်တွင် LFS ကို ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ပထမဦးဆုံးစတင်သိရှိခဲ့သည်။
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုရှိသည့် ကလေးများအပေါ် သက်ရောက်နိုင်သည့် ကင်ဆာအမျိုးအစားများစွာ ရှိသောကြောင့် ဖြစ်ပွားမည့်ကင်ဆာအမျိုးအစားကို ခန့်မှန်းရန် ခက်ခဲသည်။ ထိုကင်ဆာများဖြစ်ပွားမည့်အချိန်ကိုလည်း သိရှိနိုင်ရန်ခက်ခဲသည်။
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုသည် TP53 ဟုခေါ်သော မျိုးရိုးဗီဇတွင် ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် အများဆုံးဖြစ်ပွားခြင်းဖြစ်သည်။ LFS ရှိသည့် ၇၀% သောမိသားစုများတွင် TP53 မျိုးရိုးဗီဇ၌ ဗီဇပြောင်းလဲခြင်းရှိသည်။ ဗီဇပြောင်းလဲခြင်းသည် မျိုးရိုးဗီဇ၏ မှန်ကန်စွာလုပ်ဆောင်နိုင်ရည်ကို ဖယ်ရှားပစ်သည်။ TP53 မျိုးရိုးဗီဇ၏ ပင်မလုပ်ငန်းတာဝန်တစ်ခုသည် ကင်ဆာရောဂါများ ဖြစ်ပွားခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။
TP53 မျိုးရိုးဗီဇပြောင်းလဲနေသူတိုင်းတွင် ကင်ဆာရောဂါဖြစ်ပွားမည် မဟုတ်ပါ။ သို့သော် ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေသည် ပုံမှန်လူဦးရေတွင် သိသာစွာမြင့်မားသည်။
လူတစ်ဦး၏ဆေးကုသမှုမှတ်တမ်း သို့မဟုတ် ၎င်းတို့မိသားစု၏ ဆေးကုသမှုမှတ်တမ်းကို ကြည့်ရှုပြီးနောက် Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုကို သတိထားမိနိုင်ပါသည်။ မှတ်တမ်းတစ်ခုရရှိစေရန် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် မျိုးရိုးဗီဇအကြောင်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးသည့် ပညာရှင်သည် လူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ ကျန်းမာရေး သို့မဟုတ် အခြားမိသားစုဝင်များ၏ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ မေးခွန်းများကို မေးမြန်းပါလိမ့်မည်။
မျိုးရိုးဗီဇအကြောင်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးသည့် ပညာရှင် သို့မဟုတ် ဆရာဝန်သည် ကင်ဆာရောဂါများဖြစ်ပွားဖူးသည့် မိသားစုဝင်များ၊ ကင်ဆာရောဂါ အမျိုးအစားများနှင့် ထိုရောဂါများဖြစ်ပွားသည့် အသက်အရွယ်တို့ကို မှတ်တမ်းယူပါမည်။ ထိုအချက်အလက်ကိုကြည့်ရှု၍ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးသည့်ပညာရှင် သို့မဟုတ် ဆရာဝန်သည် မိသားစုမျိုးရိုးတစ်ခုကိုဖန်တီးပြီး အောက်ပါအချက်များ ရှိမရှိ စစ်ဆေးပါမည်-
LFS ရှိကြောင်းသံသယရှိပါက လူနာများသည် သွေးနမူနာရယူ၍ စစ်ဆေးပေးပို့မှုကို လုပ်ဆောင်ရန် ရွေးချယ်နိုင်ပါသည်။ စမ်းသပ်ခြင်းသည် အမြဲတမ်း ကိုယ်တိုင်ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့် ဖြစ်သည်။ ဆဲလ်များမှ DNA ကို သီးခြားဖယ်ထုတ်ပါမည်။ TP53မျိုးရိုးဗီဇကို ဖြစ်နိုင်သောအမှားများ (ဗီဇပြောင်းလဲခြင်းများဟုလည်း ခေါ်သည်) အတွက် စစ်ဆေးပါမည်။ TP53ဗီဇပြောင်းလဲခြင်းကို တွေ့ရှိပါက အခြားမိသားစုဝင်များက စမ်းသပ်ရန် လိုအပ်ခြင်းရှိမရှိ သိရှိရန် မျိုးရိုးဗီဇအကြောင်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးသည့်ပညာရှင်မှ မိသားစုနှင့်တိုင်ပင်ပါမည်။
နောက်တက်
လူတစ်ဦးတွင် အောက်ပါအချက်များအားလုံးရှိပါက ရိုးရိုး LFS ကို ရောဂါရှာဖွေသည်-
Another set of criteria that has been proposed to identify affected families beyond the classic criteria is called the Chompret Criteria for Clinical Diagnosis of Li-Fraumeni Syndrome. လူပုဂ္ဂိုလ်နှင့် မိသားစုမှတ်တမ်းတွင် အောက်ပါ ၃ ချက်၌ ၁ ချက်ကိုက်ညီပါက LFS ကို ရောဂါရှာဖွေခြင်းနှင့် TP53 geneမျိုးရိုးဗီဇပြောင်းလဲခြင်းအား စမ်းသပ်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်သင့်သည်-
လက်ရှိအခြေအနေတွင် LFS နှင့် သက်ဆိုင်သည့် TP53ဗီဇပြောင်းလဲမှုကို ပြုပြင်နိုင်သည့်နည်းလမ်းမရှိပါ။ ပုံမှန်အားဖြင့် ရောဂါလက္ခဏာစုမှ ဖြစ်ပွားသောကင်ဆာများကို ကုသနိုင်သည်။ ဖြစ်နိုင်ပါက ဓာတ်ရောင်ခြည်ကို ရှောင်ကြဉ်ရန် ယေဘုယျအားဖြင့် အကြံပြုထားပါသည်။
Li Fraumeni ရှိသူများသည် ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော လူနေမှုပုံစံတို့ကို လိုက်နာပြီး ပုံမှန်ကိုယ်ခန္ဓာစစ်ဆေးခြင်းနှင့် စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတို့ လုပ်ဆောင်ရန် အကြံပြုပါသည်။
ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော လူနေမှုပုံစံအကျင့်တို့မှာ-
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုရှိသူများသည် ကင်ဆာဖြစ်ကြောင်း အချက်ပြသည့် ရှေ့ပြေးလက္ခဏာများနှင့် ရောဂါလက္ခဏာများကို နီးကပ်စွာစောင့်ကြည့်ပြီး ၎င်းတို့၏ဆရာဝန်သို့ ချက်ချင်းသတင်းပို့ပါ။ အဆိုပါအမှတ်အသားနှင့် လက္ခဏာများမှာ-
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုရှိသည့် ကလေးများ၏ မိဘများသည် နာမကျန်းဖြစ်ခြင်း ရှေ့ပြေးလက္ခဏာများနှင့်ရောဂါလက္ခဏာများကို စောင့်ကြည့်သင့်ပြီး ပုံမှန်မဟုတ်သည့် တစ်စုံတစ်ရာဖြစ်ပွားပါက ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အကူအညီရယူပါ။
LFS သံသယရှိသူများကို ၎င်းတို့၏ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု ဝန်ဆောင်မှုပေးသူနှင့်တွေ့ဆုံရန် တိုက်တွန်းပါသည်။ LFS သည် အလွန်ဖြစ်ခဲသောကြောင့် ဝန်ဆောင်မှုပေးသူအချို့သည် သတိမထားမိခြင်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုရှိသော ကလေးများနှင့် အရွယ်ရောက်ပြီးသူများကို ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသောကင်ဆာအတွက် နီးကပ်စွာစောင့်ကြည့်ရန် အကြံပြုအပ်ပါသည်။ ရည်ရွယ်ချက်သည် ကင်ဆာကို စောနိုင်သမျှ အစောဆုံးနှင့် ကုသနိုင်ခြေအဆင့်တွင် သိရှိရန်ဖြစ်သည်။ ကင်ဆာရောဂါ စစ်ဆေးမှုများကို Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုကို နားလည်တတ်ကျွမ်းသည့်ဆရာဝန်နှင့်တိုင်ပင်ရန် အကြံပြုအပ်ပါသည်။
အကြံပြုသော ကင်ဆာစစ်ဆေးမှုများ-
ကလေးများ (အသက် ၁၈ နှစ်အထိ)
အရွယ်ရောက်ပြီးသူများ
LFS ဖြစ်ပွားသည့်ကြိမ်နှုန်းကိုခန့်မှန်းရန် အလွန်ခက်ခဲသည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင်၊ အမျိုးသားဆေးစာကြည့်တိုက်၏ မျိုးရိုးဗီဇဗေဒ ပင်မ ရည်ညွှန်းချက် အရ မိသားစု ၆၄ စုရှိ လူ ၄၀၀ ခန့်တွင် ထိုပုံစံပျက်ယွင်းမှုရှိကြောင်း Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစု လူနာများ၏ဖြည်းသွင်းမှုတစ်ခုမှ ဖော်ပြသည်။
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစု အဖွဲ့အစည်းအရ ကမ္ဘာအနှံ့တွင် LFS ရှိသည့် မျိုးဆက်မျိုးစုံ ၁,၀၀၀ ကျော် ရှိနိုင်သည်။
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစုရှိသူများမှတစ်ဆင့် ၎င်းတို့၏ကလေးများသို့ ဆင်းသက်နိုင်ခြေ နှစ်ပုံတစ်ပုံ သို့မဟုတ် ၅၀% အခွင့်အရေးရှိသည်။
စစ်ဆေးခြင်းသည် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆုံးဖြတ်ချက်ဖြစ်သည်။ TP53မျိုးရိုးဗီဇစမ်းသပ်ခြင်းလုပ်ဆောင်ရန် စဉ်းစားနေသောသူများကို ဆုံးဖြတ်ချက်မချမီ ပညာရှင်နှင့်မျိုးရိုးဗီဇအကြောင်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးခြင်း လုပ်ဆောင်ရန် အကြံပြုပါသည်။
LFS ရှိသည့်မိသားစုရှိ ကလေးကို စစ်ဆေးခြင်းသည် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကလေး၏မိဘများမှ ပြစုစောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့၏အကူအညီဖြင့် လုပ်ဆောင်ရမည် ဖြစ်သောကြောင့် ရှုပ်ထွေးသော အခြေအနေဖြစ်သည်။ မိဘများမှ မိမိတို့သည် ရောဂါကို သယ်ဆောင်သူဖြစ်ကြောင်း သိရှိသောအခါ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာထိခိုက်မှုများကိုလည်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးခြင်းဖြင့် ကူညီနိုင်သည်။
စစ်ဆေးရန် ကုန်ကျစားရိတ်အခက်အခဲရှိပါက မျိုးရိုးဗီဇစမ်းသပ်မှုများလုပ်ဆောင်သည့် ကုမ္ပဏီများသည် မျိုးရိုးဗီဇ စမ်းသပ်မှုစားရိတ်များအတွက် ဘဏ္ဍာရေးအကူအညီ ပေးအပ်နိုင်သည်။ မျိုးရိုးဗီဇအကြောင်း တိုင်ပင်ဆွေးနွေးသည့်ပညာရှင်များသည် ထိုဝန်ဆောင်မှုများအကြောင်း အချက်အလက်များကို လူနာများအား ကူညီရှာဖွေပေးနိုင်ပါသည်။
LFS သည် အလွန်ရှားပါးသောကြောင့် ဆရာဝန်အချို့ အပါအဝင် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု လုပ်ငန်းရှိလူအများအပြားသည် လူနာများအတွက် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ အကြံပြုချက်များကို ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ခြင်း မရှိနိုင်ပါ။ ဆိုလိုသည်မှာ LFS နှင့်သက်ဆိုင်သည့် စားရိတ်အချို့သည် အာမခံကုမ္ပဏီများတွင် မပါဝင်နိုင်ပါ။
Li-Fraumeni မျိုးရိုးလိုက်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာစု အဖွဲ့အစည်းတွင် မိသားစုများအတွက် အကူအညီဖြစ်နိုင်သော အရင်းအမြစ်များစာရင်းရှိပါသည်။
အောက်ပါမေးခွန်းများကို မေးမြန်းစေလိုပါသည်-
အကြံပြုထားသည့် စစ်ဆေးမှုများကို ပံ့ပိုးပေးသော ပညာရေးဆိုင်ရာ စာတမ်းများ/လေ့လာမှုများ-
---
၂၀၁၈ နိုဝင်ဘာတွင် ပြန်လည်စစ်ဆေးပြုပြင်သည်။