Menu
Close
Metody leczenia onkologicznego, w tym radioterapia i chemioterapia, mogą wywoływać szereg problemów ze skórą. Często spotykane zmiany stanu skóry obejmują zaczerwienienie, wysypkę, suchość, łuszczenie oraz swędzenie. Skóra może ulec przebarwieniu, stając się miejscami jaśniejsza lub ciemniejsza. U pacjentów onkologicznych często dochodzi również do tworzenia się ranek i pękania skóry. Takie skórne działania niepożądane mogą powodować dyskomfort i zwiększać ryzyko zakażenia.
W czasie choroby nowotworowej pacjenci i ich rodziny powinni zwracać uwagę na wszelkie oznaki przerwania ciągłości skóry i podejmować odpowiednie środki ostrożności w celu ochrony skóry. Pomocne mogą być tak proste czynności, jak nawilżanie suchej skóry, stosowanie produktów ochrony przeciwsłonecznej oraz sprawdzanie stanu skóry pod kątem oznak zakażenia.
Zmiany stanu skóry podczas radioterapii są bardzo częstym zjawiskiem. Praktycznie u każdego pacjenta poddawanego radioterapii w leczonym obszarze wystąpią pewne przejściowe zmiany stanu skóry. Skóra może ulec zaczerwienieniu lub odbarwieniu, a także stać się sucha i swędząca. Może się również łuszczyć, a na jej powierzchni mogą się pojawić pęcherze. W leczonym obszarze może także dojść do utraty włosów.
Skórne działania niepożądane związane z napromienianiem zwykle rozwijają się powoli przez kilka pierwszych tygodni leczenia i zaczynają ustępować po zakończeniu radioterapii. Niemniej jednak skóra w obszarze poddawanym radioterapii będzie bardziej wrażliwa na słońce zarówno podczas leczenia, jak i po jego zakończeniu. Skóra w obszarze poddanym radioterapii może ulec reakcji na chemioterapię, co określa się jako zjawisko nawrotu objawów popromiennych.
Podczas radioterapii skóra wymaga specjalnej pielęgnacji, istotne jest więc przestrzeganie instrukcji otrzymanych od zespołu opiekującego się pacjentem. Dowiedz się więcej o pielęgnacji skóry podczas radioterapii.
Nawrotem objawów popromiennych określa się reakcję skóry, która może wystąpić po podaniu określonych leków cytostatycznych po uprzedniej radioterapii. Skóra w obszarze poddanym wcześniej radioterapii może ulec zaczerwienieniu i stanowi zapalnemu, co może przypominać ciężkie oparzenie słoneczne. Nawrót objawów popromiennych ustępuje po zakończeniu chemioterapii.
Utrata włosów jest częstym działaniem niepożądanym chemioterapii.
Działanie chemioterapii, potocznie nazywanej „chemią”, jest ukierunkowane na szybko namnażające się komórki nowotworowe. Jednak chemioterapia może również szkodzić innym rodzajom komórek, między innymi komórkom skóry. Często spotykane zmiany stanu skóry podczas chemioterapii obejmują wysypki, zaczerwienienie oraz swędzenie i suchość skóry. W przypadku niektórych leków często dochodzi również do utraty włosów. Niektóre leki cytostatyczne mogą powodować ciemnienie lub inne zmiany w kolorze skóry, paznokci bądź włosów. Przebarwienia skóry często występują w obszarach jej uszkodzenia – przykładowo w miejscu drapania skóry z powodu swędzenia mogą się pojawić ciemne pasma. W niektórych przypadkach może dojść do odchodzenia płytki paznokcia u rąk lub nóg od łożyska paznokcia, stanu określanego jako onycholiza. Chemioterapia może również powodować fotonadwrażliwość, co sprawia, że skóra jest bardziej wrażliwa na słońce i zwiększa się ryzyko doznania poważnych oparzeń słonecznych.
Niektóre leki mogą wywoływać podrażnienie skóry w pobliżu wkłucia dożylnego lub miejsca wstrzyknięcia leku, co skutkuje tworzeniem się ran w przypadku wycieku leku na skórę. Ważne jest, aby w razie wystąpienia uczucia szczypania lub pieczenia podczas wlewu poinformować o tym członka zespołu opiekującego się pacjentem.
Prawdopodobieństwo wystąpienia określonych problemów ze skórą jest uzależnione od rodzaju leku przeciwnowotworowego. Zespół opiekujący się pacjentem udziela rodzinom informacji, jakie konkretne zmiany skórne są najbardziej prawdopodobne, kiedy się one zazwyczaj pojawiają oraz jak długo mogą się utrzymywać.
Terapie celowane polegają na oddziaływaniu na konkretne cechy regulujące działanie komórek nowotworowych. Jednak leki wykorzystywane w tych terapiach mogą również wpływać na komórki skóry i inne komórki w ciele, wywołując działania niepożądane. Problemy ze skórą podczas terapii celowanych są zazwyczaj łagodne i zależą od rodzaju oraz dawki leku. Jednym z najczęściej spotykanych skórnych działań niepożądanych terapii celowanej jest wysypka przypominająca trądzik. Do innych typowych zmian stanu skóry zaliczają się swędzenie, suchość, nadwrażliwość na słońce oraz przebarwienia skóry.
Niektóre leki mogą wywołać reakcję skórną określaną jako zespół ręka-stopa, której towarzyszy tworzenie się bolesnych pęcherzy lub rogowacenie skóry w wyniku tarcia bądź nacisku. Reakcja ta może również obejmować odrętwienie, mrowienie, pieczenie i zwiększoną wrażliwość na ciepło w rękach i stopach.
Immunoterapia jest metodą leczenia, w której wykorzystuje się własny układ odpornościowy pacjenta do zwalczania choroby nowotworowej. Pobudzony do działania układ odpornościowy może jednak zaatakować również zdrowe komórki i tym samym wywołać działania niepożądane. Do typowych skórnych działań niepożądanych immunoterapii zaliczają się problemy, takie jak wysypka i swędzenie skóry. Czasami mogą wystąpić przebarwienia skóry lub na skórze mogą się pojawić wypryski bądź pęcherze. Pacjenci mogą również doświadczyć utraty włosów w niewielkim obszarze lub na większej powierzchni ciała. Działania niepożądane immunoterapii związane ze skórą mogą się rozwijać na przestrzeni wielu tygodni lub miesięcy leczenia.
U pacjentów poddawanych przeszczepowi komórek macierzystych (określanemu również jako przeszczep krwiotwórczych komórek macierzystych lub przeszczep szpiku kostnego) często występują skórne działania niepożądane związane z chemioterapią lub radioterapią. Ponadto u niektórych z tych pacjentów problemy skórne mogą wystąpić wskutek choroby „przeszczep przeciwko gospodarzowi” (GVHD). GVHD może mieć postać ostrą lub przewlekłą.
W przypadku ostrej postaci GVHD typowe objawy obejmują wysypkę i wypryski na skórze oraz zaczerwienienie skóry. Pierwszymi miejscami, w których pojawia się wysypka, są często szyja, uszy, barki, dłonie lub podeszwy stóp. Może być odczuwalne swędzenie lub pieczenie skóry. Przy dużym nasileniu GVHD na skórze mogą się pojawić rany lub pęcherze.
Postać przewlekła GVHD może się wiązać z obecnością wysypki wywołującej swędzenie lub pieczenie. Skóra może się łuszczyć. Na jej powierzchni mogą się pojawić wypryski, rany lub pęcherze. Może dojść do utraty włosów oraz uszkodzenia bądź utraty paznokci. Innym objawem jest zmiana koloru skóry na ciemniejszy lub jaśniejszy. Ponadto skóra może stać się grubsza lub twardsza w dotyku, co zwiększa jej napięcie i ogranicza ruchomość stawów.
GVHD może mieć ciężki przebieg, a od przeszczepu do pojawienia się tego stanu może minąć kilka miesięcy. W przypadku podejrzenia GVHD należy się niezwłocznie skontaktować z zespołem opiekującym się pacjentem.
Dowiedz się więcej o przewlekłej postaci choroby skóry „przeszczep przeciwko gospodarzowi” (GVHD).
Metody leczenia działań niepożądanych związanych ze skórą zależą od konkretnych objawów, ich nasilenia oraz przyczyny. Zespół opiekujący się pacjentem bierze pod uwagę:
Ogólna pielęgnacja skóry podczas choroby nowotworowej obejmuje utrzymywanie czystości i nawilżenia skóry oraz jej ochronę przed podrażnieniami, urazami i zakażeniami. W zależności od problemu skórnego lekarz może przepisać lek z grupy kortykosteroidów, antybiotyków lub leków antyhistaminowych. Leki te mogą mieć postać kremu lub doustną. Jeśli problem skórny jest poważny, plan leczenia onkologicznego może zostać zmodyfikowany do momentu, aż objawy ulegną poprawie. Przy diagnostyce i leczeniu problemów skórnych może być wymagana konsultacja z dermatologiem.
Podczas leczenia onkologicznego skóra jest często bardziej wrażliwa i łatwiej ulega podrażnieniom. Rodziny powinny informować zespół opiekujący się pacjentem o wszelkich zmianach stanu skóry.
Oto wybrane wskazówki dotyczące pielęgnacji skóry podczas choroby nowotworowej:
Rodziny powinny niezwłocznie powiadomić zespół opiekujący się pacjentem, jeśli lek lub produkt do pielęgnacji skóry wywoła szczypanie bądź pieczenie, na skórze nagle rozwinie się wysypka lub wystąpi swędzenie, dotychczasowe objawy ulegną nasileniu lub pojawią się oznaki zakażenia. Przed użyciem nowego produktu do pielęgnacji skóry należy się zawsze skonsultować z członkiem zespołu opiekującego się pacjentem.
—
Sprawdzono: kwiecień 2019 r.
