Przejdź do głównej zawartości

Planowanie opieki nad pacjentem u schyłku życia

Gdy leczenie przestaje działać i szansa na wyleczenie maleje, cele opieki nad pacjentem ulegają zmianie.

Zaplanowanie przejścia na opiekę paliatywną jest ważne, gdyż pozwala na łagodzenie objawów, podejmowanie świadomych decyzji i skoncentrowanie się na jakości życia pacjenta i jego rodziny.

Ilustracja przedstawiająca rodzinę siedzącą na ławce nad rzeką i podziwiającą zachód słońca.

Nie można przewidzieć dokładnego przebiegu choroby nowotworowej w jej ostatnim stadium. Przygotowanie się na ten czas z wyprzedzeniem może pomóc w złagodzeniu uczucia strachu i niepewności.

Łagodzenie bólu i objawów

Komfort pacjenta ma kluczowe znaczenie na każdym etapie leczenia nowotworu wieku dziecięcego. W schyłkowym okresie życia często pojawiają się następujące objawy:

  • Znaczne osłabienie i szybkie uleganie zmęczeniu
  • Problemy emocjonalne, takie jak depresja, niepokój i drażliwość
  • Nudności i/lub wymioty
  • Utrata apetytu
  • Utrata masy ciała
  • Problemy ze snem
  • Zmiany związane z oddechem, tętnem lub ciśnieniem krwi
  • Zmniejszenie oddawania moczu
  • Zaparcia lub biegunka
  • Nietrzymanie stolca lub moczu
  • Gorączka
  • Napady padaczkowe
  • Dezorientacja lub inne problemy natury psychicznej

Opieka paliatywna może odgrywać ważną rolę w łagodzeniu bólu i objawów w schyłkowym okresie życia. Każda sytuacja jest inna, jednak istnieje szereg rozwiązań, które mogą być pomocne w zapewnieniu dziecku komfortu. Lekarze mogą zalecić przyjmowanie leków, zabiegi paliatywne lub terapie uzupełniające.

Zespół opieki paliatywnej może obejmować wiele osób, w tym specjalistów ochrony zdrowia wspierających zarówno dziecko, jak i członków jego rodziny. Do zespołu multidyscyplinarnego mogą należeć tacy specjaliści, jak psycholodzy, dziecięcy psychoonkolodzy kliniczni, duchowni, pracownicy socjalni oraz specjaliści z innych dziedzin oferujący wsparcie w realizacji potrzeb pacjenta u schyłku życia.

Planowanie opieki z wyprzedzeniem

Nie można przewidzieć dokładnego przebiegu choroby nowotworowej w jej ostatnim stadium. Jednak przygotowanie się na ten czas z wyprzedzeniem może pomóc w złagodzeniu uczucia strachu i niepewności. Dzięki temu rodziny zyskują czas na podjęcie decyzji zgodnych z wyznawanymi wartościami i priorytetami. Specjaliści ds. opieki paliatywnej mogą przygotować rodziny na różne scenariusze. Szczera i otwarta rozmowa pomaga rodzinom w zrozumieniu znaczenia podejmowanych decyzji i wyborów w zakresie opieki zdrowotnej oraz powiązanych z nimi korzyści i obciążeń.

W ramach opieki paliatywnej wykonanie procedury medycznej rozważa się głównie z dwóch powodów:

  1. Jeśli leczenie może wydłużyć życie pacjenta.
  2. Jeśli leczenie może zwiększyć komfort życia pacjenta.

Do interwencji medycznych wykonywanych w ramach opieki paliatywnej zaliczają się:

  • Zabieg chirurgiczny lub radioterapia przeprowadzane w celu leczenia objawów spowodowanych przez guz nowotworowy
  • Wspomaganie oddychania przez suplementację tlenu lub wentylację mechaniczną
  • Żywienie kliniczne (żywienie przez sondę pokarmową)
  • Nawadnianie przez dożylne podawanie płynów
  • Transfuzja krwi
  • Podawanie antybiotyków w celu zwalczania zakażeń
  • Podawanie leków zapobiegającym napadom padaczkowym
  • Chemioterapia umożliwiająca wydłużenie życia

Specjalista ds. opieki paliatywnej może pomóc rodzinom w przemyśleniu innych ważnych decyzji związanych z opieką nad pacjentem u schyłku życia. We współpracy z zespołem opieki paliatywnej rodzina może przygotować oświadczenie woli pacjenta, które określa życzenia pacjenta i jego rodziny. Określenie swoich potrzeb w formie pisemnej pomaga w ustaleniu celów opieki zdrowotnej. Oświadczenia pisemne mogą mieć postać polecenia DNR lub formularza POST.

  • Polecenie odstąpienia od reanimacji (ang. Do Not Resuscitate, DNR) – oświadczeniem DNR pacjent wyraża życzenie, aby pozwolić mu na naturalną śmierć. Zespół medyczny nie przeprowadzi u dziecka RKO ani innych procedur po ustąpieniu oddechu lub zatrzymaniu akcji serca. Rodzina może również wyrazić swoją wolę w formie polecenia odstąpienia od intubacji (ang. Do Not Intubate, DNI) i/lub zezwolenia na naturalną śmierć (ang. Allow Natural Death, AND). Zespół opiekujący się pacjentem może szczegółowo objaśnić każdy z tych dokumentów.
  • Formularz lekarskich/medycznych zaleceń terapeutycznych (ang. Physician/Medical Orders for Scope of Treatment, POST/MOST) – formularz POST jest pisemnym wykazem tego, jakiej opieki medycznej życzy sobie pacjent i jego rodzina. Formularz ten zapewnia specjalistom w dziedzinie medycyny jasne wytyczne dotyczące opieki. Jego wypełnienie nie jest obowiązkowe, jednak może dać rodzinom poczucie kontroli nad przebiegiem opieki oraz złagodzić poczucie niepokoju i niepewności. Formularz POST należy aktualizować przy każdej zmianie stanu pacjenta. Można to również zrobić w dowolnym innym momencie, jeśli rodzina zmieni w jakiejś kwestii zdanie. Formularz POST zazwyczaj określa życzenia pacjenta i rodziny w następujących kwestiach:
    • RKO
    • Interwencje medyczne
    • Podawanie antybiotyków
    • Żywienie przez sondę pokarmową

Tego rodzaju plany mogą być również określane jako lekarskie/medyczne zalecenia dotyczące terapii podtrzymujących życie (ang. Physician/Medical Orders for Life-Sustaining Treatment, POLST/MOLST).

Dowiedz się więcej o decyzjach podejmowanych w schyłkowym okresie życia pacjenta:

Spędzenie ostatnich dni życia zgodnie z życzeniami pacjenta i jego rodziny

Zespół opieki paliatywnej może pomóc rodzinom w zapoznaniu się z możliwościami i określeniu potrzeb związanych z przeżyciem ostatniego okresu życia w jak najlepszy sposób. Możliwości te mogą obejmować:

  • Spędzenie ostatnich dni życia w domu
  • Spędzanie czasu z przyjaciółmi i bliskimi osobami
  • Spełnienie marzenia lub życiowego celu
  • Tworzenie cennych wspomnień

Pozwolenie dzieciom i nastolatkom na wyrażenie własnych życzeń dotyczących końcowego okresu życia z chorobą nowotworową może być niezwykle cennym doświadczeniem zarówno dla samego pacjenta, jak i jego rodziny. Są dostępne narzędzia, które mogą pomóc dzieciom w wyrażeniu tego, jak chciałyby być pocieszane, wspierane, leczone i zapamiętane.

Przewodnik „Voicing My Choices” pomaga starszym dzieciom w wyrażeniu swoich przemyśleń na temat leczenia bólu, tego, co przynosi im ulgę, oraz tego, jak bliskie im osoby mogą sobie poradzić ze smutkiem.

Przewodnik Conversation Project Starter Kit jest narzędziem pomagającym rodzicom w prowadzeniu rozmów z ciężko chorym dzieckiem na temat tego, jak chciałoby przeżyć ostatni okres życia. W przewodniku tym można znaleźć pytania skłaniające do refleksji, przykłady tego, jak rozpocząć rozmowę z dzieckiem, cytaty rodzin zmagających się z tymi samymi problemami oraz źródła dodatkowych informacji.

Informacje dostępne w tych źródłach mogą być również dobrym punktem wyjścia do rozmowy rodziców z dzieckiem na tematy związane z końcowym okresem życia, pomagając w określeniu kierunku opieki paliatywnej i zaplanowaniu jej z wyprzedzeniem.

Znaczenie opieki paliatywnej

Współpraca ze specjalistą ds. opieki paliatywnej w schyłkowym okresie życia pacjenta może przynieść rodzinie korzyści odczuwalne od razu, a także w perspektywie długoterminowej. Opieka paliatywna pomaga członkom rodziny w następujących sytuacjach:

  • Prowadzenie trudnych rozmów
  • Zrozumienie dostępnych możliwości i podejmowanie świadomych decyzji
  • Bycie obecnym emocjonalnie i korzystanie z okazji do tworzenia wspomnień
  • Radzenie sobie z potrzebami natury emocjonalnej i duchowej
  • Znajdowanie źródeł informacji dotyczących kwestii medycznych, finansowych i związanych z codziennym życiem

Portal The Palliative Hub – przydatne materiały do pobrania


Sprawdzono: czerwiec 2018 r.