Guzy nerki (nerkowe) powstają z komórek nowotworowych rozwijających się w tkankach nerki. Guzy te stanowią około 7% wszystkich nowotworów wieku dziecięcego.
Rozróżnia się kilka rodzajów guzów nerki występujących u dzieci. Guz Wilmsa (nerczak zarodkowy) jest jednym z rodzajów guzów nerki wieku dziecięcego.
Nerki to para narządów umiejscowionych po obu stronach kręgosłupa w tylnej części jamy brzusznej. Ich zadaniem jest filtrowanie i oczyszczanie krwi. Ponadto nerki wytwarzają mocz.
Guz Wilmsa jest również określany jako nerczak zarodkowy. Jest to najczęściej spotykany nowotwór złośliwy nerki u dzieci. Każdego roku w Stanach Zjednoczonych guz Wilmsa diagnozuje się u około 500 dzieci. Najczęściej występuje on u dzieci w wieku poniżej 5 lat.
Rak nerkowokomórkowy jest najczęściej spotykanym guzem nerki u nastolatków w wieku 15–19 lat.
Do innych rodzajów guzów nerki zaliczają się:
- Mięsak jasnokomórkowy nerki
- Złośliwy guz rabdoidalny
- Nerczak mezoblastyczny
Czasami do rozsiewu nowotworu dochodzi jeszcze przed diagnozą. Zależy to od rodzaju guza stwierdzonego u dziecka. Przykładowo guz Wilmsa rzadko daje przerzuty do mózgu.
Nowotwór może przerzutować między innymi do:
- Płuc
- Wątroby
- Kości
- Węzłów chłonnych
Leczenie większości guzów nerki zależy od rodzaju nowotworu. Może ono obejmować:
Leczenie i rokowanie w przypadku guzów nerki zależy od rodzaju nowotworu oraz obecności rozsiewu do innych narządów. Najlepszym źródłem informacji jest lekarz prowadzący dziecka.
Objawy guza nerki
Do typowych oznak i objawów guza nerki zaliczają się:
- Guzek lub obrzęk w jamie brzusznej
- Obecność krwi w moczu
- Ból brzucha
- Wysokie ciśnienie krwi
- Gorączka
- Utrata apetytu
- Spadek masy ciała
- Zaparcia, które nie ustępują pomimo leczenia
- Zmęczenie
- Dezorientacja
- Wzmożone pragnienie
- Wymioty
Czynniki ryzyka związane z guzami nerki
Niektóre choroby genetyczne i inne schorzenia mogą zwiększać ryzyko guza nerki. Niemniej jednak większość guzów nerki nie ma podłoża genetycznego.
Do chorób genetycznych zwiększających ryzyko zaliczają się:
- Zespół WAGR
- Zespół Denysa-Drasha
- Przerostowe wady wrodzone (takie jak zespół Beckwitha-Wiedemanna)
Jeśli zespół opiekujący się pacjentem podejrzewa podłoże genetyczne nowotworu, może zalecić wykonanie u dziecka badań genetycznych.
Diagnostyka guzów nerki
Do badań wykonywanych w celu zdiagnozowania guzów nerki zaliczają się:
- Wywiad lekarski przeprowadzany u pacjenta
- Wywiad rodzinny przeprowadzany w celu sprawdzenia, czy nowotwór nie ma charakteru dziedzicznego
- Badanie fizykalne
- Badania laboratoryjne krwi i moczu, w tym:
- Morfologia krwi
- Badanie sprawdzające czynność wątroby i nerek
- Badania elektrolitów sprawdzające poziom sodu, chlorków, magnezu, potasu i wapnia
- Badanie moczu sprawdzające mocz pod kątem obecności cukru, białka, krwi i bakterii
- Badania obrazowe jamy brzusznej umożliwiające potwierdzenie obecności guza oraz uzyskanie informacji na temat jego wielkości i ewentualnego rozsiewu
- Badanie próbki tkanki pobranej z guza. Wyniki tego badania pozwalają lekarzom na uzyskanie informacji na temat rodzaju nowotworu. W badaniu może zostać wykorzystana próbka z biopsji lub materiał uzyskany po chirurgicznym usunięciu guza.
Ocena stadium zaawansowania guza nerki
doszło do rozsiewu nowotworu. Stadium zaawansowania choroby określa się na podstawie badań obrazowych, rezultatu zabiegu chirurgicznego i badań histopatologicznych. W przypadku wszystkich rodzajów guzów nerki:
- Choroba w stadium zaawansowania 1 i 2 oznacza, że nowotwór nie rozprzestrzenił się poza nerkę.
- Choroba w stadium zaawansowania 3 oznacza, że nowotwór rozprzestrzenił się poza nerkę, jednak nadal jest ograniczony do jamy brzusznej.
- Choroba w stadium zaawansowania 4 oznacza, że nowotwór rozprzestrzenił się poza jamę brzuszną. Przerzuty mogą być obecne w:
- Klatce piersiowej
- Węzłach chłonnych
- Choroba w stadium zaawansowania 5 (dotyczy wyłącznie guza Wilmsa) oznacza, że nowotwór zaatakował obie nerki.
Pacjenci, u których nowotwór rozprzestrzenił się do innych części ciała, mają gorsze rokowanie. Wynika to z faktu, że bardziej zaawansowany nowotwór jest groźniejszy i trudniej się go leczy.
Wsparcie dla pacjentów po leczeniu nowotworu nerki
Monitorowanie pacjenta pod kątem nawrotu
Po zakończeniu leczenia pacjenci są poddawani obserwacji w celu monitorowania ich pod kątem nawrotu. Zespół opiekujący się pacjentem zaleci badania odpowiednie dla dziecka.
Jeśli u dziecka stwierdzono chorobę genetyczną lub mutację genu dziedziczoną rodzinnie, mogą być wymagane dodatkowe badania genetyczne i szczególne środki ostrożności.
Życie po nefrektomii
Po usunięciu nerki pacjenci mogą nadal prowadzić normalny i aktywny styl życia.
Ważne jest, aby omówić potrzeby medyczne i styl życia dziecka z zespołem opiekującym się pacjentem.
Dziecko będzie wymagać stałej opieki medycznej z badaniami kontrolnymi przeprowadzanymi co najmniej raz w roku. Badania te mogą obejmować:
- Pomiar ciśnienia krwi
- Badania czynności nerki (BUN, poziom kreatyniny)
- Badanie moczu
Dziecko może wymagać wizyt u lekarza specjalizującego się w chorobach nerek, czyli nefrologa.
Jak dbać o zdrowie nerek?
- Pij 6–8 szklanek wody dziennie. Dbaj o nawodnienie podczas uprawiania sportów i upałów.
- Ogranicz spożycie kofeiny.
- Zachowaj ostrożność przy stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). W przypadku zbyt częstego stosowania lub przyjmowania za wysokich dawek leki te mogą szkodzić nerkom. W miarę możliwości unikaj stosowania tych leków. Skonsultuj się z zespołem opiekującym się pacjentem przed podaniem ich dziecku.
- Przed przyjęciem nowego leku skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. Dotyczy to zarówno leków wydawanych na receptę, jak i leków dostępnych bez recepty i suplementów ziołowych. Upewnij się, że każdy lekarz i farmaceuta zajmujący się Twoim dzieckiem wie, że usunięto mu jedną nerkę.
- Nie dopuść do wystąpienia zaparć, dbając o odpowiednie nawodnienie i stosując dietę bogatą w błonnik. Jeśli zespół opiekujący się pacjentem zalecił dziecku przyjmowanie leków zmiękczających stolec, dopilnuj ich stosowania.
- Upewnij się, że dziecko jest gotowe do rozpoczęcia nauki korzystania z nocnika, aby uniknąć problemów z trzymaniem moczu.
- W razie zauważenia jakichkolwiek oznak zakażenia dróg moczowych lub nerek skontaktuj się z lekarzem.
- Dbaj o aktywność fizyczną. Większość rodzajów aktywności fizycznej i sportów (w tym sportów kontaktowych) nie stanowi większego zagrożenia dla zdrowia nerek. O aktywności fizycznej i powiązanych z nią obawach należy porozmawiać z zespołem opiekującym się dzieckiem.
Opóźnione skutki
Dzieci leczone z powodu guzów nerek są narażone na wystąpienie opóźnionych skutków związanych z leczeniem.
Prowadzenie zdrowego stylu życia, stosowanie zdrowej diety oraz regularne badania przesiewowe i kontrole lekarskie pomagają chronić zdrowie dziecka.
Wyleczonych pacjentów, u których stosowano chemioterapię układową lub radioterapię, należy monitorować pod kątem ostrych i opóźnionych skutków tych metod leczenia. W zależności od rodzaju zastosowanego leczenia te skutki mogą obejmować:
- Nowotwory wtórne
- Zastoinową niewydolność serca
- Niepłodność lub powikłania podczas ciąży
- Schyłkową niewydolność nerek
Najlepszym źródłem informacji w przypadku konkretnego pacjenta jest lekarz prowadzący dziecka.
—
Sprawdzono: styczeń 2023 r.