Jak pomóc dzieciom w radzeniu sobie z problemami psychicznymi spowodowanymi wojną lub innymi trudnymi wydarzeniami

Autorka: Ryan N. James, PhD. Artykuł dostępny w językach arabskim, birmańskim, chińskim, francuskim, hindi, polskim, portugalskim, rosyjskim, hiszpańskim, ukraińskim i urdu.

Wojna i inne trudne wydarzenia powodują niepokój, zwłaszcza gdy nasze bezpieczeństwo w lokalnej społeczności lub za granicą jest zagrożone. Takie uczucia są powszechne i uzasadnione, i mogą wiązać się z całym wachlarzem emocji. Ty albo Twoje dziecko możecie odczuwać wściekłość, strach czy smutek.

Ludzie mogą różnie reagować na trudne wydarzenia. Niektóre osoby mogą odczuwać bezpośrednie skutki takich zdarzeń, uciekając przed konfliktem zbrojnym lub dając schronienie innym. Rodziny, które mieszkają za granicą, mogą obawiać się agresji słownej, przestępstw motywowanych nienawiścią lub innych zagrożeń. Niektóre rodziny mogą doświadczać straty bliskich osób lub innych traumatycznych wydarzeń, które miały miejsce przed opuszczeniem przez nie miejsca ogarniętego wojną, w trakcie takiej podróży lub po jej zakończeniu.

Nawet wówczas, gdy miejsce ogarnięte wojną jest bardzo odległe, radzenie sobie z doniesieniami medialnymi lub informacjami w mediach społecznościowych może stanowić wyzwanie. Wiadomości mogą nasilać poczucie niepokoju czy strachu. Taki strach może wpływać na to, w jaki sposób dziecko myśli o opisywanych wydarzeniach oraz jak szybko wraca do zdrowia.

Pomoc dzieciom i nastolatkom z urazami psychicznymi

Jeśli Twoje dziecko doświadczyło traumatycznych przeżyć i niepokoisz się o stan jego zdrowia psychicznego, porozmawiaj z lekarzem, specjalistą w zakresie zdrowia psychicznego, terapeutą, doradcą, pracownikiem socjalnym lub inną osobą odpowiedzialną za świadczenie tego typu opieki. Możesz poszukać specjalisty ds. zdrowia psychicznego, który otrzymał właściwe przeszkolenie w zakresie leczenia zaburzeń związanych z trudnymi doświadczeniami. Taki specjalista może zapewnić Twojej rodzinie bezpieczną przestrzeń, w której może ona wrócić do zdrowia oraz zaoferować inne świadczenia z zakresu zdrowia psychicznego.

Istnieje wiele różnych rodzajów terapii, które mogą być pomocne w leczeniu problemów psychicznych wynikających z trudnych przeżyć. Należą do nich:

• Terapia poznawczo-behawioralna (lub terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie): ten rodzaj terapii pomaga pacjentowi uświadomić sobie obecność negatywnych myśli czy przekonań w celu poznania lepszego sposobu radzenia sobie ze stresem.
• Pierwsza pomoc psychologiczna: pozwala zapewnić bezpieczeństwo i komfort oraz podnosi zdolności radzenia sobie z problemami oraz łagodzenia kryzysu psychologicznego.
• Terapia odwrażliwiania i ponownego przetwarzania informacji za pomocą ruchów gałek ocznych (ang. Eye movement desensitization and reprocessing, EMDR): skupia się na zmianie sposobu przechowywania przez umysł wspomnień dotyczących traumatycznych wydarzeń.

W niektórych przypadkach zastosowanie leczenia farmakologicznego może okazać się pomocne w terapii zaburzeń powstałych na skutek traumatycznych wydarzeń.

Jak rozmawiać z dzieckiem o trudnych doświadczeniach

Odpowiedni sposób rozmawiania z dzieckiem może pomóc w lepszym zrozumieniu jego uczuć, a co za tym idzie w radzeniu sobie z problemem. Rozmowa na temat tego, w jaki sposób Twoje dziecko postrzega wydarzenia na świecie lub wojnę, może pomóc mu dzielić się przemyśleniami i sprawić, że poczuje, że jego emocje i odczucia są czymś ważnym.

Zanim porozmawiasz z dzieckiem, pomyśl, jakie emocje budzą w Tobie dane traumatyczne wydarzenia. Wojny i konflikty zbrojne mogą nieść za sobą traumatyczne przeżycia i stratę bliskich osób. To z kolei może powodować trudne do okiełznania emocje, takie jak smutek, strach i poczucie bezsilności. Zrozumienie w pierwszej kolejności własnych emocji sprzyja pracy nad nimi, a w dalszej perspektywie także pomaganiu innym osobom.

Kilka wskazówek dotyczących sposobu rozmawiania z dzieckiem:

• Porozmawiaj z przyjacielem lub członkiem rodziny, któremu ufasz: tego rodzaju tematy są trudne również dla dorosłych, więc podzielenie się swoimi przemyśleniami i uczuciami z inną osobą może okazać się pomocne. Taka rozmowa pomaga także przemyśleć wszystkie problematyczne kwestie, które chcesz omówić z dzieckiem, i sprawia, że lepiej się do tego przygotowujesz.
• Szukaj prawdy: informacje o niepokojących wydarzeniach pozyskuj z zaufanych źródeł, aby być w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania i obawy Twojego dziecka. Nie ma nic złego w tym, by przyznać się dziecku, że nie znasz odpowiedzi na jego pytanie. W takiej sytuacji możecie wspólnie jej poszukać.
• Z dzieckiem rozmawiaj otwarcie i z zaangażowaniem: nie zakładaj, że wiesz, co dziecko myśli lub czuje. To, czym martwi się Twoje dziecko, może się nie raz okazać zaskakujące.
• Zadawaj bezpośrednie pytania: pomoże Ci to zrozumieć, w jaki sposób możesz zareagować na obawy Twojego dziecka.
• Nazywaj swoje emocje: nie ma nic złego w przyznaniu, że niepokoją Cię niedawne wydarzenia oraz przedstawieniu własnych przekonań, wartości oraz tego, w jaki sposób wg Ciebie należy traktować innych ludzi. Nazywanie emocji może zmniejszyć poczucie strachu, zwłaszcza u młodszych dzieci. Jeśli w Twoim głosie będzie można wyczuć złość, może to przestraszyć Twoje dziecko. Dlatego ważne jest, aby zachować spokój podczas rozmowy na takie tematy.
• Potwierdź, że dziecko jest bezpieczne: jeśli dziecko obawia się o swoje bezpieczeństwo, niezbędne może okazać się wskazanie miejsca, w którym rozpętał się konflikt zbrojny, oraz potwierdzenie, że dziecko może czuć się bezpiecznie w lokalnej społeczności.
• Kolejne rozmowy: sprawdź, czy dziecko nie ma kolejnych pytań, zwłaszcza w sytuacji, gdy sytuacja konfliktu uległa zmianie. Daje to dziecku poczucie wsparcia i stanowi potwierdzenie, że w trudnej sytuacji może liczyć na to, że z nim porozmawiasz. Pozwala to także wyjaśnić wszystkie niezrozumiałe kwestie lub zdemaskować nieprawdziwe informacje.

Wskazówki dla rodzin dotyczące radzenia sobie z problemami psychicznymi

Dobrym pomysłem jest ograniczenie dostępu dziecka do doniesień medialnych lub dyskusji na temat wojny i traumatycznych wydarzeń. Jest to szczególnie zalecane w przypadku młodszych dzieci.

Starszym dzieciom może pomóc zapoznanie się z aktualnymi wiadomościami i omówienie ich z opiekunem. Mogą one zadawać pytania nawet po zakończeniu programu informacyjnego.

Pomocne dla rodzin może okazać się poszukiwanie bardziej szczegółowych informacji na temat omawianych wydarzeń. Rodziny mogą także odnaleźć pocieszenie we wspólnej pomocy innym osobom w kryzysie. Przykładowo, mogą zapoznać się z historią regionu, w której mają miejsce dane wydarzenia, lub wesprzeć organizację charytatywną.

Opiekunowie i rodziny mogą pomóc dzieciom w radzeniu sobie z problemami i pielęgnowaniu poczucia bezpieczeństwa poprzez utrzymywanie regularnego rytmu dnia.

Nawet jeśli chcesz być stale na bieżąco z doniesieniami medialnymi, rób przerwy w czytaniu lub oglądaniu wiadomości i dbaj o relacje z innymi osobami lub wykonuj czynności, które lubisz. Czynności te mogą różnić się w zależności od wieku i zainteresowań dziecka i mogą obejmować wspólne spacery, granie w gry lub czytanie książek.

Twoje dziecko będzie lepiej radziło sobie z problemem, jeśli uzyska wsparcie od rodziny, przyjaciół, szkoły i społeczności. Skupiaj się na atutach dziecka, chwal jego umiejętność rozwiązywania problemów i buduj atmosferę elastycznego podejścia do radzenia sobie z problemami. Trudne wydarzenia mogą mieć wpływ na każdego, dlatego ważne jest, by zachować cierpliwość oraz dbać zarówno o dobrostan Twojego dziecka, jak i o swoje własne samopoczucie.

Więcej informacji

Biogram: Ryan N. James, PhD

Terapeutka, Oddział Psychologii i Behawiorystyki
St. Jude Children's Research Hospital

Dr Ryan N. James pracuje jako terapeutka na Oddziale Psychologii i Behawiorystyki szpitala St. Jude Children’s Research Hospital. Jej zainteresowania kliniczne obejmują zagadnienia dotyczące bólu u dzieci, opieki z uwzględnieniem traumatycznych przeżyć oraz opieki nad młodzieżą i młodymi dorosłymi. Jest absolwentką University of Alabama, a tytuł magistra i doktora uzyskała na uniwersytecie Louisiana State University. Ukończyła staż kliniczny w Washburn Center for Children w Minneapolis oraz uzyskała stypendium podoktorskie w University of Florida Health Shands Children’s Hospital w Gainesville w stanie Floryda.