Przejdź do głównej zawartości

Zakładanie sondy pokarmowej do żywienia dojelitowego

Umieszczenie sondy pokarmowej w żołądku lub jelicie jest procedurą powszechnie wykonywaną u dzieci z nowotworami. Rodzaj sondy zależy od sposobu jej założenia (przez nos lub jamę brzuszną) oraz miejsca docelowego w układzie trawiennym, w którym umieszcza się końcówkę sondy (żołądek lub jelito). Sonda pokarmowa umożliwia zastosowanie wspomagającego żywienia dojelitowego u dzieci, które nie mogą przyswoić wszystkich niezbędnych składników odżywczych z pożywienia.

W jaki sposób zakłada się sondę pokarmową?

Wyróżnia się dwa główne sposoby zakładania sondy pokarmowej do żywienia dojelitowego:

  1. Przez nos (metoda niechirurgiczna) – z zastosowaniem zgłębników nosowych, do których zaliczają się zgłębnik NG (nosowo-żołądkowy), zgłębnik ND (nosowo-dwunastniczy) i zgłębnik NJ (nosowo-jelitowy).
  2. Przez małe nacięcie w ścianie jamy brzusznej (zabieg wyłonienia stomii) – sondy pokarmowe zakładane chirurgicznie obejmują zgłębnik typu g tube (do gastrostomii), zgłębnik GJ (do gastrojejunostomii) oraz zgłębnik J (do jejunostomii).
Mały pacjent ze zgłębnikiem nosowo-żołądkowym założonym w prawym nozdrzu i przymocowanym plastrem do twarzy.

Zgłębnik nosowo-żołądkowy umieszcza się w żołądku lub jelicie cienkim, wprowadzając go przez nos i dalej przez gardło.

Przy doborze optymalnego rodzaju sondy pokarmowej dla danego pacjenta uwzględnia się kilka czynników. Należą do nich:

  • Stan układu trawiennego
  • Czas trwania żywienia wspomagającego
  • Częstotliwość użytkowania
  • Wiek, gabaryty ciała i stan zdrowia dziecka
  • Poziom aktywności dziecka
  • Wymagania w zakresie pielęgnacji sondy pokarmowej
  • Ryzyko zakażenia i innych problemów zdrowotnych

Sonda pokarmowa może pozostawać założona przez kilka miesięcy lub lat, tak długo, jak wymagane jest żywienie wspomagające. Wiele dzieci może przyjmować pokarmy doustnie przy założonej sondzie pokarmowej. W przypadku wystąpienia zakażenia lub innego problemu zdrowotnego sondę wyjmuje się i w razie potrzeby wymienia na nową.

Zależnie od rodzaju sondy procedura jej założenia przebiega inaczej. Członek zespołu opiekującego się pacjentem objaśni szczegóły procedury oraz omówi zagrożenia i korzyści związane z założeniem sondy pokarmowej. Dziecięcy psychoonkolog kliniczny również może pomóc w przygotowaniu dziecka do zabiegu oraz objaśnieniu, czego może się spodziewać. Wiele dzieci z założoną sondą pokarmową jest wypisywanych do domu. Pielęgniarka/pielęgniarz lub inny członek personelu odpowiedzialny za przeszkolenie pacjenta omówi sposoby postępowania z sondą pokarmową oraz metody jej pielęgnacji. Pamiętaj o przygotowaniu listy pytań oraz zanotowaniu informacji, aby niczego nie zapomnieć.

Zgłębnik NG (nosowo-żołądkowy), zgłębnik NJ (nosowo-jelitowy) i zgłębnik ND (nosowo-dwunastniczy)

Zgłębniki typu NG, NJ i ND mają postać długich, giętkich i pustych w środku rurek. Ich długość zależy od gabarytów ciała dziecka. Końcówka rurki znajdująca się poza ciałem pacjenta jest wyposażona w otwór (port), do którego podłącza się strzykawkę do żywienia dojelitowego.

Ilustracja przedstawiająca zgłębnik nosowo-żołądkowy wprowadzony przez jamę nosową pacjenta
Ilustracja przedstawiająca zgłębnik nosowo-jelitowy wprowadzony przez jamę nosową pacjenta

Zgłębnik typu G tube (do gastrostomii), zgłębnik J (do jejunostomii) i zgłębnik GJ (do gastrojejunostomii)

Sondy pokarmowe wprowadzane przez jamę brzuszną dzielą się na dwie główne kategorie: sondy długie i sondy niskoprofilowe (typu button). Pacjentom często zakłada się najpierw sondę długą, którą następnie wymienia się na sondę niskoprofilową po upływie 6–8 tygodni, w czasie których dochodzi do zagojenia się miejsca wprowadzenia sondy.

Ilustracja przedstawiająca zgłębnik do jejunostomii wprowadzony przez jamę brzuszną pacjenta
Ilustracja medyczna przedstawiająca sposób założenia zgłębnika do gastrostomii (G tube) oraz zgłębnika do gastrojejunostomii (zgłębnika GJ)

Sondy długie

Sondy długie wprowadza się przez ścianę jamy brzusznej. Końcówka sondy pozostająca wewnątrz żołądka lub jelita ma kształt kapelusza grzyba lub jest wyposażona w balonik wewnętrzny, który utrzymuje ją na miejscu. Końcówkę na zewnętrznej powierzchni skóry utrzymuje na miejscu zewnętrzny pierścień lub płytka.

Dłuższy fragment sondy pozostaje na zewnątrz ciała. Końcówka dłuższego fragmentu sondy jest wyposażona w jeden lub kilka otworów nazywanych portami. Porty te służą do podawania składników pokarmowych lub leków, a także odsysania powietrza lub treści płynnej z żołądka.

Sondy niskoprofilowe (typu button)

Sondy niskoprofilowe (typu button) to krótkie sondy pokarmowe, których końcówka zewnętrzna pozostaje blisko skóry. Końcówkę sondy znajdującą się wewnątrz żołądka lub jelita utrzymuje na miejscu mały balonik. Do portu umieszczonego na zewnętrznej powierzchni skóry podłącza się wymienny zestaw złączy do żywienia dojelitowego.


Sprawdzono: grudzień 2018 r.